Ομιλία κας Αθηνάς Σχινά στην τιμητική εκδήλωση στη μνήμη του Θωμά Μώλου στον Πολιτιστικό Σύλλογο Μεγάρων “Ο ΘΕΟΓΝΙΣ” στις 20 Φεβρουαρίου 2010

Η κα Αθηνά Σχινά είναι καθηγήτρια Κριτικός και Ιστορικός Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Επιμελήτρια εκθέσεων Μέλος του Ελληνικού Τμήματος Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης Αica

Σήμερα ήρθαμε να τιμήσουμε έναν άνθρωπο που τιμά αυτήν την πόλη –την τίμησε σε όλη του τη ζωή με τούς αγώνες του, με τη συνολική του προσωπικότητα του, το ήθος του, την αγωνιστικότητα του και κυρίως την καλλιτεχνική του συμβολή. Εφέτος κλείνουν 90 χρόνια από τη γέννηση του Θωμά Μώλου , του αείμνηστου Θωμά Μώλου και σε λίγες μέρες μόλις ένας χρόνος από το θάνατο του .

Επρόκειτο για ένα δημιουργό με χαμηλό προφίλ, με σεμνότητα ,σοβαρότητα, έναν άνθρωπο προσηνή που είχε ανοιχτή καρδιά και διάθεση προπαντός για να συζητήσει τα πάντα με όλους τους ανθρώπους. Δεν έκανε διακρίσεις , ήταν απροκατάληπτος και ήταν ένας άνθρωπος όπως θα λέγαμε διευρυμένων οριζόντων . Ένας καλλιτέχνης που διέθετε πνευματικότητα και καλλιέργεια και φυσικά ένας καλλιτέχνης που δοκίμασε όλους τους τρόπους και τα μέσα και το περίεργο είναι ότι τα κατάφερε πάρα πολύ καλά ! Δηλαδή όταν βλέπουμε έργα του, είτε αυτά είναι ξυλογραφίες, είτε αυτά είναι ανάγλυφα ,γλυπτά έργα σε λάδι, έργα σε παστέλ, σχέδια απορούμε πως αυτός ο άνθρωπος είχε την ικανότητα όχι απλώς να ανταγωνίζεται την πραγματικότητα γιατί δεν τον ενδιέφερε να ανταγωνίζεται την πραγματικότητα και να κάνει προσομοιώσεις της, τον ενδιέφερε να δίνει τις μεταισθήσεις των πραγμάτων.

Είναι ανθρωποκεντρικός ο Θωμάς Μώλος έστω και αν κάνει τοπία, έστω και αν δημιουργεί μεταισθήσεις γι΄αυτό είναι πάντα ζωντανές είναι ενσαρκωμένες αλλά όχι προσωποποιημένες. Βλέποντας τις συνθέσεις του διακρίνει κανείς τι εναρμονισμένες ισορροπίες είχε σε κάθε ένα από τα έργα του. Ήξερε που να τοποθετήσει τα φώτα, πώς να τοποθετήσει τις τονικότητες των διαφόρων χρωμάτων έτσι ώστε το αποτέλεσμα να δίνει ρευστότητα, υποβλητικότητα ,ενέργεια, εσωτερική δύναμη και μνημειακότητα. Αυτά είναι πολύ δύσκολα να τα καταφέρει κανένας και πόσο μάλλον ένας καλλιτέχνης που ουσιαστικά μέσα από την προσωπική του έρευνα και αναζήτηση κατάφερε να κερδίσει όλες αυτές τις μικρές ή μεγάλες κατακτήσεις Για τον καλλιτέχνη είναι μεγάλες.

Δεν αφέθηκε λοιπόν στη ρεαλιστική αναπαράσταση εκτός από το ότι αγάπησε πολύ αυτόν τον τόπο, τον τόπο της δικής του καταγωγής και της γυναίκας του και έδωσε αυτή τη σειρά Λαογραφικών θεμάτων για τα Μέγαρα σε αυτό το βιβλίο το οποίο. θυμάμαι, είχα έρθει πάλι και το είχα παρουσιάσει εδώ όπου καταγράφεται όλη η αγροτική ζωή, τα ήθη ,τα έθιμα, και η καθημερινότητα των Μεγαρέων. Ένα βιβλίο μνημείο, το οποίο διοργάνωσε ,συγκρότησε ο ίδιος και το προσέφερε στην πόλη του.

Εκτός αυτών, όμως, τα πάρα πολλά έργα του που σώζονται , αποδεικνύουν έναν άνθρωπο πρώτου βεληνεκούς, έναν αγνοημένο από τους πολλούς καλλιτέχνη και το λέω αυτό γιατί καμιά φορά η ζωή μας τρέχει με ταχύτητες, έχουμε άγχος, όλα τα προσπερνούμε και υπάρχουν διαμάντια που κρύβονται μέσα σε αυτήν την ταχύτητα σε αυτές όλες τις εναλλαγές. Και πιστεύω ότι η αλήθεια ποτέ δε μπορεί επί μακρό να κρυφτεί. Μια τέτοια είναι η περίπτωση του Θωμά Μώλου. Γιατί πράγματι ενσαρκώνει τα έργα του, δίνει τις μορφές σε συνομιλία με το φως και το περιβάλλον τους, δίνει περισσότερο υπαινιγμούς γύρω από τις ενασχολήσεις, τον επικοινωνιακό λόγο, την έξω λεκτική επικοινωνία που έχουν οι μορφές του γι’ αυτό και υποβλητικές με ένα τρόπο αβίαστο γιατί η πινελιά του είναι αβίαστη, ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιεί το χρώμα είναι πραγματικά ιδιαίτερος και αξιοσημείωτος αφήνοντας μας σήμερα έργα που θα μπορούσαν να είναι σε μία από τις καλύτερες πινακοθήκες.

Είναι λοιπόν κέρδος της πόλης και πέρα από την πόλη είναι κέρδος της Ιστορίας της Τέχνης τέτοιες περιπτώσεις, ένας άνθρωπος με ήθος που το καλλιέργησε με διακεκριμένους ορίζοντες, απροκάλυπτος. Έχει πολύ μεγάλη σημασία ,τον οποίο γνώρισα γιατί ο ίδιος μου είχε τηλεφωνήσει. Θυμάμαι ,όταν μου πρώτο τηλεφώνησε ,μου είπε: ‘ Θέλω να ασχοληθείς ,να δεις τα έργα μου ‘ Αμέσως έσπευσα και είδα μια φυσιογνωμία γαλήνια, ήπια ,ήρεμη ,ένα σοφό βλέμμα σε αυτόν τον άνθρωπο που μου θύμισε πολύ τον παππού μου από τη μεριά της μάνας μου Γεώργιο Παπαφράγκου γιατί και εκείνος ήταν από τα Μέγαρα ,είχε ταλαιπωρηθεί επί χρόνια στην Αμερική ,ήταν μετανάστης δούλεψε και γύρισε στον τόπο του, πήγε στην Αθήνα ,πέρασε πολέμους και κακουχίες./ Μου θύμισε λοιπόν αυτή η φυσιογνωμία όλα τα τραύματα και τα θαύματα που αφήνουν οι περιπέτειες της ζωής και πως αυτές ενσταλάζουν όταν πρόκειται για έναν καλλιτέχνη μέσα από τα έργα του.

Τα έργα του δεν είναι καθόλου σκοτεινά ,ακόμη και τα εντονότερα σκοτάδια έχουν ένα υφέρκον φως. Έτσι ήταν όλα τα έργα του και των πιο λαμπερών χρωματισμών και τα έργα σε χαμηλότερους τόνους. Είναι ένας ομιλητικός καλλιτέχνης που ήθελε να δώσει το εφήμερο και την αντίσταση στη φθορά και στο χρόνο . Ήθελε να δώσει την καθημερινότητα αλλά με έναν τρόπο έτσι ώστε να μεταδίδει τη μνημείωση του απλού άνθρωπου ,του καθημερινού .Και αυτό ήταν που τον έκανε σημαντικό. Βλέπω εδώ απέναντί μου ένα έργο ‘ Θέλω να ζήσω’ και πράγματι αυτό ήταν η μεγαλύτερη του επιθυμία . Να ζήσει μέσα από την Τέχνη ,να ζήσει μέσα από την αγάπη του , να ζήσει μέσα από την καθημερινή επικοινωνία που είχε και την προσπάθεια να κάνει κάτι για τον τόπο του , για το σπίτι του ,για τη γειτονιά του ,για την καθημερινότητα του γιατί πίστευε στην αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής και χωρίς πολιτισμό αυτή η ζωή δεν αναβαθμίζεται εύκολα. Επομένως ήταν ο φάρος σιωπηλών τόνων, χαμηλού βεληνεκούς στην προσωπική του ζωή, υψηλού στην καλλιτεχνική ,τη δραστηριότητα που μέσα από τα έργα του έβγαινε αυτή η φωνή , αδιάβλητη φωνή . Θέλω να ζήσω γιατί ήθελε και τα έργα του να ζήσουν – δεν ήθελε ο ίδιος- ήθελε η τέχνη του να ζήσει ,τα πιστεύω του να ζήσουν ,να είναι κραταιά.

Ελπίζω αυτήν την έκθεση να την αξιοποιήσετε και ήθελα να πω ότι τόσα και τόσα γίνονται σε μια πόλη .Θα πρέπει να σκεφτεί κανείς σοβαρότερα να δημιουργηθεί μια βιβλιοθήκη ,μικρή ή μεγαλύτερη έτσι ώστε πραγματικά να γίνει ένας πόλος έλξης για την πόλη και είναι καιρός να το σκεφτούμε σοβαρά τη σύσταση μιας πινακοθήκης γιατί υπάρχουν και άλλοι καλλιτέχνες ,ο Κορογιαννάκης, ο Γκύζης, και πόσα δεν έχει περί τα Μέγαρα , που είχε συγγένεια με την Ελευσίνα και τα Μέγαρα. Να γίνονται πάρα πολλές ομιλίες με διαφάνειες, γιατί η τεχνολογία το προσφέρει αυτό ,τη δυνατότητα να ξαναδούμε, να θυμηθούμε και να επαναπροσεγγίσουμε τέτοιου τύπου αξίες που δε χάνονται ποτέ, χάνονται όταν τις ξεχνάμε γιατί ο Πολιτισμός δεν είναι κάτι δεδομένο . Υπάρχει αφής στιγμής τον επιζητούμε και αφής στιγμής πραγματικά αισθανόμαστε κάτι να μας δένει με τα πολιτιστικά προϊόντα, διαφορετικά είναι αδιαφορία ή καταλήγουν σε ψυχρές αίθουσες Μουσείων.

Κάπως έτσι είχε σκεφτεί όλες τις προτάσεις και τις προσπάθειες που είχε κάνει ο Θωμάς Μώλος και με το βιβλίο του και με ότι είχε προσπαθήσει όταν ήταν στο Συμβούλιο του ‘Θέογνι ’ προκειμένου να συστήσει αυτό το πολιτιστικό κύτταρο που έλειπε από την πόλη. Και βέβαια ποτέ αργά να δικαιώσει κανείς τον ίδιο ,όσους ανθρώπους το επιθύμησαν που έφυγαν , το προσπάθησαν και σήμερα δεν είναι στη ζωή και θα σας έλεγα όσους ανθρώπους ζουν και το υπογραμμίζουν αυτό. Δικαιώστε εκείνους αλλά και την παρουσία σας, εσάς τους ίδιους.

Ο Θωμάς Μώλος ήταν λοιπόν ένας καλλιτέχνης που άφησε ένα έργο και φαντάζομαι θα αξιοποιηθεί. Το ζητούμενο είναι σήμερα πόσο εμείς θα διαμορφώσουμε ιδιαίτερες επικοινωνίες με τα έργα του, πόσο εμείς θα δούμε όλους αυτούς τους κόσμους που έκρυβε είτε με τις νεκρές του φύσεις, είτε με τα αφαιρετικά του έργα, είτε με τους ιμπρεσιονισμούς, είτε με αυτά τα ρομαντικά θέματα που είναι από πίσω αλληγο-ρικά. Όπως βλέπω αυτήν την κυρία με το άλογο ή ακόμη ακόμη πάρα πολλά άλλα έργα που έχουν τη θέση τους στην Ιστορία της Τέχνης και γιατί όχι και στην καθημερινότητα μας, αν η καθημερινότητα μας είναι η επίσκεψη σε τέτοιους χώρους σαν να είναι πραγματικά οργανική μας ανάγκη αυτό και όχι ένα είδος πολυτέλειας.

Ήθελα να σας ευχαριστήσω πάρα πολύ που με αφήσατε, που μου δώσατε τη δυνατότητα να πω λίγα λόγια για αυτόν τον άνθρωπο. Ελπίζω από εδώ και πέρα πράγματι θα δικαιωθούν και οι βαθύτερες του επιθυμίες αλλά και να δικαιωθεί ένας άνθρωπος που συνέβαλε τόσο σε αυτό τον τόπο.

Αυτό που βλέπετε είναι απειροελάχιστο δείγμα από τα κατάλοιπα του. Διότι έχει μια σειρά από ανθρακογραφίες, πάρα πολλά σχέδια. Οι δικοί του άνθρωποι ,ο γιος του ο Σπύρος είχε μεγάλο πρόβλημα τι να επιλέξουμε ,τι να βγάλουμε , τι να κρατήσουμε ,τι που να έχει συνεκτικότητα. Το πρώτο που πρέπει να προστατευτεί και να αναδειχτεί είναι τα Λαογραφικά των Μεγάρων. Θα πρέπει λοιπόν να γίνει ένας χώρος να εκτεθούν όλα αυτά ,να μείνουν και πράγματι να είναι κτήμα αυτού του λαού. Γιατί είναι η Ιστορία του ,το Παρελθόν του, γιατί είναι οι ρίζες του γιατί από εκεί πατάμε και συνεχίζουμε .

Ήθελα και πάλι να σας ευχαριστήσω και να σας προτρέψω να δείτε και σήμερα και όλες αυτές τις ημέρες που θα είναι ανοικτή αυτή η αίθουσα την έκθεση αυτή και να προσπαθήσετε με το δικό σας τρόπο να δείτε τι υπάρχει και πίσω από τα υποφαινόμενα . Είναι μια ζωγραφική που έχει συγκινησιακά φορτία χωρίς να γίνεται συναισθηματική .Και έχει να κάνει αυτό . Πληροί δε όλους τους εικαστικούς όρους για να πει κανείς ότι τα έργα του είναι σημαντικότατα ,μπορώ να πω σπουδαία. Στο χέρι μας, στο χέρι σας , γιατί εμείς είμαστε ουσιαστικά ανάμεσα στα έργα και στο κοινό να τα αξιοποιήσετε και να τα αναδείξετε.